Κύριε Πρόεδρε, σας ευχαριστώ για την πολύ φιλική εισαγωγή σας και για την ευκαιρία που μου δίνετε να απευθυνθώ σε ένα τόσο εκλεκτό διεθνές ακροατήριο και για την υπόμνησή σας ότι έχω παίξει κάποιο ρόλο το 2001 ως εισηγητής της αναθεώρησης του Συντάγματος για τη συνταγματική κατοχύρωση της Ελληνικής Οικονομικής ..
Κύριοι Πρέσβεις, κυρίες και κύριοι εκπρόσωποι των Εθνικών Οικονομικών και Κοινωνικών Επιτροπών ή άλλων θεσμών που μετέχετε στη συνάντηση αυτή, σας καλωσορίζω με πολύ μεγάλη χαρά και θερμά αισθήματα φιλίας στην Ελλάδα.
Η συνάντηση αυτή φιλοξενείται στο Ζάππειο Μέγαρο, ένα ιστορικό κτίριο, που έχει αυτό το έμβλημα των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας μετά την ανασύσταση του θεσμού των Ολυμπιακών Αγώνων στα τέλη του 19ου αιώνα και είναι τα τελευταία πολλά χρόνια ο χώρος στον οποίον διεξάγονται οι εργασίες των ελληνικών Προεδριών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου πριν από λίγο καιρό ολοκληρώθηκε στο τέλος του Ιουνίου η 5η κατά σειρά Ελληνική Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά την ένταξη της χώρας μας στις τότε Ευρωπαϊκές Κοινότητες το 1981.
Χαίρομαι γιατί έχετε στην ημερήσια διάταξή σας ένα τόσο «προκλητικό» ζήτημα, που για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και ιδίως για τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, για τις χώρες που είναι σε κρίση, για τις χώρες που όπως η Ελλάδα έχουν ενταχθεί σε προγράμματα προσαρμογής της οικονομίας τους, προκειμένου να ξεπεράσουν τους κινδύνους μιας ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας.
Ένα θέμα το οποίο απασχολεί τους λαούς και τις κοινωνικές γιατί αυτό που έχει συμβεί πάρα πολύ απλά είναι η αμφισβήτηση, η συνολική και διαχρονική αμφισβήτηση του ευρωπαϊκού παραγωγικού μοντέλου, μέσα από μία κρίση που δεν είναι μόνον δημοσιονομική και χρηματοοικονομική, αλλά είναι και μια κρίση δημοκρατική, μια κρίση συνολικά της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας και παράλληλα μία κρίση της μεγαλύτερης ίσως ιστορικής κατάκτησης του 20ού αιώνα, που είναι η κρίση του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους.
Το ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος είναι μια μεγάλη κατάκτηση της ηπείρου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης γενικότερα, οφείλεται αναμφισβήτητα σε πολύ μεγάλο βαθμό στις ιδέες και τις δράσεις της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, αλλά ανήκει στην κοινή κληρονομιά όλων των Ευρωπαίων, όλων των ευρωπαϊκών λαών.
Έχουμε λοιπόν να αντιμετωπίσουμε όχι μόνον σε χώρες όπως η Ελλάδα, αλλά σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτή τη στρατηγική πρόκληση, να ανασυγκροτήσουμε το παραγωγικό μοντέλο, να διασφαλίσουμε την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των επιμέρους εθνικών οικονομιών μέσα σε συνθήκες εξαιρετικά δύσκολες, γιατί η Ευρώπη μικραίνει και γερνάει και βρίσκει μπροστά της άλλες περιφερειακές οικονομίες ή άλλες πολύ μεγάλες εθνικές οικονομίες οι οποίες διεκδικούν τη δική τους θέση στην παγκόσμια αγορά.
Έχουμε να αντιμετωπίσουμε πολύ σοβαρά προβλήματα στην αγορά εργασίας, πολύ σοβαρά προβλήματα στο χρηματοοικονομικό μας σύστημα, πολύ σοβαρά προβλήματα στη διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και στο κόστος της ενέργειας, που όλα αυτά τα βλέπουμε τώρα να οξύνονται λόγω των πολλαπλών κρίσεων που μαστίζουν την ανατολική και τη νότια γειτονία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Κι ίσως για πρώτη φορά μετά το 1990 βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τόσο πολλές κρίσεις σε τόσα πολλά σημεία μέσα στην ευρωπαϊκή ήπειρο ή δίπλα στην ευρωπαϊκή ήπειρο και η Ελλάδα αυτό το γνωρίζει καλύτερα από κάθε άλλον λόγω της γεωγραφικής της θέσης που είναι ένα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα, γιατί είμαστε μία χώρα του ευρωπαϊκού νότου, μία χώρα βαλκανική, μία χώρα μεσογειακή, μία χώρα με ισχυρούς δεσμούς με τον χώρο της Μαύρης Θάλασσας. Αλλά ταυτόχρονα έχουμε και μία γειτνίαση με τον αραβικό κόσμο, με τη Μέση Ανατολή, με τη Βόρεια Αφρική, με έναν χώρο πλούσιο σημαντικό και υπερήφανο, που όμως αντιμετωπίζει σωρεία κρίσεων.
Και στην πραγματικότητα το πρόβλημα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε ως διεθνής κοινότητα είναι το παλιό κλασικό πρόβλημα της σχέσης δημοκρατίας και ασφάλειας, αλλά για να έχεις δημοκρατία πρέπει να έχεις στοιχειώδεις κρατικές δομές, αμφισβητείται η έννοια του κράτους, αμφισβητούνται... τα σύνορα.
Εμφανίζονται περίεργες οντότητες όπως το λεγόμενο Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και της Συρίας που θέλουν να αποκτήσουν χαρακτηριστικά «υποκρατικά» και αυτό όπως αντιλαμβάνεστε μας επιβάλλει να δώσουμε σύνθετες απαντήσεις που αφορούν και την ειρήνη και την ασφάλεια και τη δημοκρατική και την κοινωνική συνοχή και την απασχόληση και το μοντέλο ανάπτυξης, όλα αυτά μαζί είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστούν.
Πρέπει να έχουμε σαφείς προτεραιότητες και η προτεραιότητα είναι προστασία των κρατικών οντοτήτων και των υφισταμένων συνόρων, η προστασία του δικαιώματος στην ασφάλεια, η προστασία των δημοκρατικών δομών και διαδικασιών αλλά όχι με μία στείρα δυτική αντίληψη που θεωρούν ότι είναι παγκόσμια. Πρέπει να είμαστε πάντα ανοιχτοί σε έναν διάλογο ο οποίος είναι ο διάλογος μεταξύ των πολιτισμών.
Και βεβαίως όλα αυτά πρέπει να κατατείνουν στην ευημερία των λαών, αλλά για να έχεις λαούς που ευημερούν πρέπει να έχεις λαούς που δεν πεθαίνουν στον πόλεμο, δεν πεθαίνουν μέσα σε δραματικές βάρβαρες συνθήκες, αγωνιζόμενοι να μεταναστεύσουν, αγωνιζόμενοι να βρουν μια θέση κάτω από τον ήλιο.
Κυρίες και κύριοι, πριν από μερικές δεκαετίες το μεγάλο αίτημα των ευρωπαϊκών χωρών ήταν να συνδυάζει κανείς δύο στόχους, την πλήρη απασχόληση και τη σταθερότητα των τιμών.
Δυστυχώς τα τελευταία πολλά χρόνια δίνουμε πολύ μεγάλη έμφαση στη σταθερότητα των τιμών κι έχει μειωθεί η σημασία της πλήρους απασχόλησης και αυτό έχει διαταράξει βαθιά την κοινωνική συνοχή, διακινδύνευσε τις εργασιακές σχέσεις, τα ασφαλιστικά συστήματα τα οποία επηρεάζονται από τα νέα εργασιακά και δημογραφικά δεδομένα, η δε πρόκληση της ανεργίας και ιδίως της ανεργίας των νέων είναι το μεγάλο μας θέμα.
Δυστυχώς στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή κατέχουμε την πρώτη θέση και στην ανεργία στο γενικό πληθυσμό, στον ενεργό πληθυσμό, αλλά και κυρίως στις ηλικίες 18 με 24 που είναι οι ηλικίες εισόδου στο εργασιακό σύστημα, μια είσοδο που δεν μπορούμε να τη διασφαλίσουμε κι αυτή είναι για μας η πρώτη προτεραιότητα και η πρώτη ανάγκη.
Η έννοια του γενικού συμφέροντος έχει αλλάξει ριζικά υπό συνθήκες κρίσης και το βασικό αίτημα που προκύπτει και μέσα από τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών, μέσα από την ανάπτυξη της ακροδεξιάς σε πολλές χώρες, μέσα από τις εκφάνσεις του ευρωσκεπτικισμού που είναι άλλοτε υπέρ συντηρητικός άλλοτε ριζοσπαστικός, αλλά που δεν αρθρώνει ωστόσο μια ολοκληρωμένη λύση. Το μεγάλο λοιπόν θέμα που αναδεικνύεται είναι να μπορέσουμε να συμφωνήσουμε.
Έχει πολύ μεγάλη σημασία η συναίνεση από την άποψη αυτή σε ένα νέο ευρωπαϊκό παραγωγικό μοντέλο που διασώζει και την ανταγωνιστικότητα και την ποιότητα των θεσμών και του επιπέδου ζωής αλλά και το ευρωπαϊκό κοινωνικό κεκτημένο σε όλες τις χώρες και στις χώρες σε κρίση που βιώνουν έκτακτες συνθήκες αλλά πρέπει να επανέλθουν στην ευρωπαϊκή κανονικότητα. Ο διάλογος στο εξωτερικό στο εσωτερικό της κοινωνίας των πολιτών και ο δημοκρατικός διάλογος έχουν τεράστια σημασία.
Στη χώρα μας έχουμε μια καλή παράδοση συλλογικής αυτονομίας και συλλογικών συμβάσεων, έχουμε έναν ανεπτυγμένο θεσμό εθνικής γενικής συλλογικής σύμβασης εργασίας, έχουμε έναν θεσμικά αναγνωρισμένο ρόλο των κοινωνικών εταίρων.
Αυτό τέθηκε σε αμφισβήτηση τα τελευταία χρόνια λόγω της κρίσης, επειδή έπρεπε να ληφθούν έκτακτα μέτρα με τη δημοσιονομική και μακροοικονομική ανασυγκρότηση της χώρας, αλλά χαιρόμαστε γιατί σιγά σιγά αποκαθίσταται η τάξη και η ευρυθμία, επανέρχεται η λειτουργία της συλλογικής αυτονομίας.
Έχει πολύ μεγάλη σημασία ότι υπογράφηκε ξανά η εθνική γενική συλλογική σύμβαση εργασίας και αποδίδω πολύ μεγάλη σημασία στο γεγονός ότι πριν από λίγες μέρες στη Γενεύη υπό την αιγίδα της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, οι ελληνικοί κοινωνικοί εταίροι συμφώνησαν παρουσία και του Υπουργού Εργασίας σ’ ένα κείμενο αρχών και κατευθύνσεων που έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία και για τον κοινωνικό διάλογο αλλά και για την κοινωνική συναίνεση στην Ελλάδα.
Βεβαίως σ’ αυτές τις διαδικασίες δεν εκπροσωπούνται οι άλλοι. Βεβαίως μόνον οι δημοκρατικοί θεσμοί, οι κοινοβουλευτικοί θεσμοί μπορούν να εκφράσουν συνολικά το γενικό συμφέρον λαμβάνοντας υπ' όψιν τους όλα τα δεδομένα που πρέπει να τα έχει υπ' όψιν της η κάθε κυβέρνηση και κάθε Κοινοβούλιο στις σημερινές συνθήκες. Γιατί πρέπει να συνδυάζουμε την κοινωνική, την αναπτυξιακή αλλά και τη διεθνοπολιτική και τη θεσμική διάταξη σε κάθε μας απόφαση.
Και σίγουρα εκτός από την κρίση των πολιτικών συστημάτων, της πολιτικής αντιπροσώπευσης, της πολιτικής νομιμοποίησης που υπάρχει σε πολλές χώρες ευρωπαϊκές, υπάρχει και μια παράλληλα κρίση συνδικαλιστικής αντιπροσωπευτικότητας και νομιμοποίησης και αυτό έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία και στο χώρο των εργαζομένων και στο χώρο της εργοδοσίας.
Επίσης χαίρομαι γιατί συνδυάζετε στη συνάντησή σας, αυτό το διάλογο μεταξύ των κοινωνικών εταίρων με το διάλογο στο εσωτερικό της κοινωνίας των πολιτών. Γιατί ζητήματα που έχουν σχέση με τη μετανάστευση, με την ενσωμάτωση, με τη διαχείριση τη θεσμική και την αντιμετώπιση και τα δικαιώματα των κάθε είδους μειονοτήτων, ζητήματα που έχουν σχέση με την πολυφωνία, μπορούν ν’ αντιμετωπισθούν μόνο μέσα στην κοινωνία των πολιτών.
Χωρίς όμως θεσμούς δημοκρατικούς, χωρίς εγγυήσεις του δημοκρατικού κράτους δικαίου, κάθε κοινωνία των πολιτών μπορεί να οδηγηθεί σε λύσεις οι οποίες είναι αυταρχικές και βάρβαρες, μπορεί να αναδείξει φαινόμενα όπως η Ακροδεξιά. Ο φιλοναζισμός στην Ελλάδα έχει πάρει τη μορφή ενός πολιτικού κόμματος, της Χρυσής Αυγής, που εδώ και μήνες βρίσκεται αντιμέτωπη με τη Δικαιοσύνη γιατί κρίθηκε ότι είναι μια εγκληματική Οργάνωση παρά τη μορφή του πολιτικού κόμματος που έχει.
Είδατε λοιπόν πολύ σοβαρά προβλήματα πολιτικού διαλόγου, συναίνεσης, δημοκρατίας, νομιμοποίησης και αναζητούμε κάτι παραπάνω από την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Αναζητούμε τη μεταπλειοψηφική δημοκρατία και όχι κάτι λιγότερο από αυτήν. Νομίζω ότι ο κοινωνικός διάλογος και οι θεσμοί που υπηρετείτε είναι τμήματα μιας συναινετικής δημοκρατίας και για τα κοινοβουλευτικά πολιτεύματα ενός κοινοβουλευτισμού που έχει προ πολλού πάψει να είναι απλά πλειοψηφικός και έχει γίνει συνεργατικός.
Έχει πολύ μεγάλη σημασία για να το πω μ’ άλλα λόγια, να διδαχθούμε από παλαιότερες ιστορικές εμπειρίες που θέτουν όρια στον κορπορατισμό. Η δημοκρατία είναι κάτι πολύ περισσότερο και πολύ πολύτιμο από κάθε είδους κορπορατιστική αντίληψη για το κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι.
Χρειαζόμαστε λοιπόν μια εθνική κοινωνική αναπτυξιακή συμφωνία που θα περιλαμβάνει όλα αυτά. Αυτή είναι η νέα αντίληψη περί της περιληπτικότητας (inclusiveness) .
Χαίρομαι λοιπόν γιατί και σ’ ευρωπαϊκό και σ’ εθνικό επίπεδο οι Οικονομικές και Κοινωνικές Επιτροπές μπορούν να παίξουν αυτό το ρόλο. Θα μου επιτρέψτε όμως να πω ότι η αναγνώριση του ρόλου της Οικονομικής Κοινωνικής Επιτροπής πρέπει πρώτα να γίνει από τους ίδιους τους κοινωνικούς εταίρους που μετέχουν σ’ αυτήν και μετά από το κράτος με το πολιτικό σύστημα. Πιο εύκολα αναγνωρίζει το ρόλο των Οικονομικών και Κοινωνικών Επιτροπών το πολιτικό σύστημα και πιο δύσκολα οι ίδιοι οι κοινωνικοί εταίροι οι οποίοι θέλουν να κρατήσουν για τον εαυτό τους την αρμοδιότητα και τη δυνατότητα του απευθείας διαλόγου, χωρίς διαμεσολάβηση.
Έχει λοιπόν πολύ μεγάλη σημασία να συναφθεί αυτή η εθνική κοινωνική Αναπτυξιακή συμφωνία, χρειάζονται όμως πολιτικές προϋποθέσεις, πολιτική σταθερότητα, η δυνατότητα διαλόγου των πολιτικών δυνάμεων. Είναι σημαντικά στοιχεία που τα λαμβάνει υπ' όψιν της και η κοινή γνώμη και η αγορά.
Αυτά είναι ζητήματα που τ’ αντιμετωπίζουμε κι εμείς στη χώρα μας την περίοδο αυτή ενόψει της διαδικασίας εκλογής τους Προέδρου της Δημοκρατίας, και στόχος μας είναι να σταθεροποιήσουμε την κατάσταση για να μπορέσουμε συναινετικά, συμφωνημένα, με τη συστράτευση όλων των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων της χώρας, να γράψουμε τον επίλογο στην κρίση και ν’ αρχίσουμε το νέο κεφάλαιο της Ελλάδας μετά την κρίση, της Ελλάδας που θα είναι ξανά μια κανονική, ουσιαστικά αυτοδύναμη και ισότιμη χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ζώνης του ευρώ.
Με τις σκέψεις αυτές, θέλω να σας καλωσορίσω και πάλι και να ευχηθώ καλή επιτυχία στις εργασίες της συνάντησή σας.
Δευτερολογία
Κύριε Πρόεδρε σας ευχαριστώ και με την άδειά σας θα υποβάλλω μια ιδέα μόνο. Αφού έχετε εδώ μια διεθνή συνάντηση, θα ήταν σκόπιμο να ενεργοποιηθεί η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή στην οποία εκπροσωπούνται όλες οι χώρες – μέλη και όλοι οι κοινωνικοί εταίροι, για να συζητήσουμε τα φαινόμενα αυτά, τα οποία βιώνει η Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2007 και μετά.
Να δούμε τι ακριβώς συνέβη και πως μπορεί να αποτραπεί η επανάληψη παρόμοιων φαινομένων. Διότι και η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρωζώνη βρέθηκαν αντιμέτωπες με καταστάσεις τις οποίες θεσμικά δεν είχαν μηχανισμούς για να τις αντιμετωπίσουν.
Έτσι βρεθήκαμε να έχουμε το φαινόμενο της τρόικας, να έχουμε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην καρδιά της Ευρωζώνης, να έχουμε μειωμένες στην ουσία αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, να έχουμε ενισχυμένο ρόλο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Αυτό δημιουργεί ένα σοβαρό πρόβλημα και για τη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής και είναι μια ευκαιρία αυτά να συζητηθούν, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ -και αυτή είναι η αλήθεια γιατί μόνο στη βάση της αλήθειας μπορούμε να σχεδιάσουμε το μέλλον- πως υπάρχει ένας έντονος διακυβερνητικός χαρακτήρας, πως υπάρχουν Κυβερνήσεις ισχυρές που είναι δημοκρατικά εκλεγμένες, που στηρίζονται στην ψήφο του εκλογικού τους Σώματος και στην ψήφο του Κοινοβουλίου τους, που επιβάλλουν μια πολύ συγκεκριμένη αντίληψη για το μοντέλο διαχείρισης της οικονομίας, για τη σχέση μεταξύ της χρηματοοικονομικής σφαίρας και της σφαίρας της πραγματικής οικονομίας.
Αυτό είναι το θέμα. Το θέμα είναι κατά βάθος πάντα ένα θέμα δημοκρατίας, νομιμοποίησης, πολιτικών αποφάσεων, πολιτικών συσχετισμών σε ένα επίπεδο το οποίο είναι περιφερειακό όπως είναι το ευρωπαϊκό, διακυβερνητικό και άρα στην πραγματικότητα πρέπει να δούμε τις σχέσεις σε ένα επίπεδο το οποίο είναι πέρα από το επίπεδο που περιγράφουν οι Συνθήκες που διέπουν την Ευρωπαϊκή Ένωση και πέρα από το επίπεδο στο οποίο κινείται η περιγραφή των εθνικών Συνταγμάτων. Γιατί υπάρχει μια πραγματικότητα κοινωνική και οικονομική, η οποία ξεπερνά και το εθνικό κράτος και την κυριαρχία του, αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση ως οντότητα που επιδιώκει να ολοκληρωθεί.
Άρα υπάρχουν πολλά τέτοια ζητήματα που πρέπει να τα δούμε με ειλικρίνεια και με μια διορατικότητα και όχι με μια απλή επανάληψη συμπαθητικών και πολύ σημαντικών στερεοτύπων σε σχέση με αξίες και επιθυμίες, που όλοι τις έχουμε, όλοι οι προοδευτικοί δημοκρατικοί άνθρωποι, όλοι οι πολιτισμένοι άνθρωποι, όλοι οι σκεπτόμενοι και καλής προαίρεσης άνθρωποι, αλλά οι συσχετισμοί μας ξεπερνούν πάρα πολλές φορές και πρέπει να δούμε πως μπορούμε να διαμορφώσουμε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο παγκόσμιας οικονομικής διακυβέρνησης, χωρίς το οποίο πάντα τα κράτη, οι λαοί, οι θεσμοί όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα υπόκεινται στη λογική των αγορών και στις αξιώσεις ενός νεοφιλελευθερισμού ο οποίος είναι μυωπικός δυστυχώς όπως είναι σχεδόν πάντα ο νεοφιλελευθερισμός.
Με αυτές τις σκέψεις θα με συγχωρέσετε που φεύγω και εύχομαι καλή συνέχεια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου