ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Γ. ΒΡΟΥΤΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ «ΕΛΑΧΙΣΤΟΥ ΕΓΓΥΗΜΕΝΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ»

Σήμερα είναι μια ιδιαίτερη στιγμή για όλους μας.

Για την κυβέρνηση, για όλους τους Έλληνες και τις Ελληνίδες.  ..

Ιδιαίτερη στιγμή για το υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης & Πρόνοιας,

καθώς και για το σύστημα κοινωνικής προστασίας στη χώρα μας.

Αλλά, επιτρέψτε μου να το πω, ιδιαίτερη στιγμή και για μένα τον ίδιο.

Γιατί εκτός από την τιμή να προΐσταμαι ενός τόσο σημαντικού και κρίσιμου υπουργείου, έχω και τη χαρά επί της δικής μου θητείας να καθιερώνεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα ο θεσμός του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.

Μια σπουδαία κοινωνική μεταρρύθμιση που αλλάζει ριζικά και θεμελιωδώς όλα όσα ξέραμε για το κοινωνικό κράτος στη χώρα μας.

Μια ριζική τομή που εναρμονίζει την Ελλάδα με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Πρόκειται για έναν σύγχρονο και αποτελεσματικό ιστό κοινωνικής ασφάλειας για το σύνολο των συμπολιτών μας που είναι αντιμέτωποι με τα δεινά της φτώχειας και, ιδιαίτερα, τις πιο ακραίες και επώδυνες μορφές της.

Για έναν καινοτόμο θεσμό που θα αποτελέσει τον πυλώνα της κοινωνικής αλληλεγγύης στην Ελλάδα του αύριο.

Σήμερα παρουσιάζουμε την πρώτη πιλοτική εφαρμογή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος – την ονομάσαμε «Εγγυημένο Κοινωνικό Εισόδημα» - σε 13 Δήμους της χώρας.

Τα συμπεράσματα απο την υλοποίησή του θα αποτελέσουν οδηγό για την επέκταση, το συντομότερο δυνατό, της εφαρμογής του στο σύνολο της χώρας.

Και έτσι, στην πλήρη εφαρμογή του ως κεντρική κοινωνική κοινωνική παρέμβαση, το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα να καλύψει το 7% του συνολικού πληθυσμού της χώρας, δηλαδή περίπου 700.000 άτομα.

Κυρίες και κύριοι,

Η κρίση που βιώσαμε αυτά τα χρόνια, μεταξύ των πολλών επώδυνων και δραματικών επιπτώσεων σε όλα τα επίπεδα, είχε και μια άλλη παράπλευρη συνέπεια.

Ανέδειξε την ανεπάρκεια - θα έλεγα τη «γύμνια» - του παλαιού κοινωνικού κράτους στην Ελλάδα.

Φανέρωσε με τον πιο εμφανή τρόπο προϋπάρχουσες στρεβλώσεις, κενά και αντιφάσεις στην οργάνωση του συστήματος κοινωνικής προστασίας στη χώρα μας.

Απέδειξε με τον πλέον έμπρακτο τρόπο, αυτό που όλοι λίγο πολύ γνωρίζαμε ή υποψιαζόμαστε.

Ότι το δίχτυ κοινωνικής προστασίας στην Ελλάδα λειτουργούσε συχνά με πελατειακή λογική και ήταν ατελές, διάτρητο και αναποτελεσματικό.

Αναποτελεσματικό και σε οικονομικό και σε κοινωνικό επίπεδο.

Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό ότι, παρότι οι κοινωνικές δαπάνες τα τελευταία πριν την κρίση χρόνια κυμαίνονταν σε επίπεδα κοντά στον κοινοτικό μέσο όρο,

η επίδραση τους εντούτοις στη μείωση της φτώχειας ήταν μικρή.

Στην Ελλάδα μείωναν τη φτώχεια κατά περίπου 2- 3 μονάδες,ενώ στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες κατά μέσο όρο 8-9 μονάδες, σε κάποιες μάλιστα έφταναν και τις 12 μονάδες.

Έτσι, οι πολύτιμοι κοινωνικοί πόροι δεν πήγαιναν σε αυτούς που είχαν πραγματική ανάγκη.

Κατά κάποιο τρόπο, δηλαδή, στην Ελλάδα «πετάγαμε το νερό στη θάλασσα». 

Η ανεπάρκεια του συστήματος κοινωνικής προστασίας, μάλιστα, φάνηκε ξεκάθαρα κατά τη διάρκεια της κρίσης, όταν πολλά νοικοκυριά έμειναν χωρίς κανένα εργαζόμενο μέλος και με ελάχιστους πόρους.

Από την άλλη πλευρά, η κρίση δημιούργησε νέα, πιο οξυμένα και σύνθετα κοινωνικά προβλήματα. Φτώχειας και κοινωνικής περιθωριοποίησης.

Προβλήματα που απαιτούν λύσεις νέου τύπου.

Σε όλες αυτές, λοιπόν, τις προκλήσεις – και του χθες και του σήμερα – έρχεται να απαντήσει ο θεσμός του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος.

Θα ήθελα να τονίσω ότι η Ελλάδα ήταν μια από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες που δεν είχε δημιουργηθεί τέτοιος θεσμός.

Ίσως δεν υπήρχε η απαιτούμενη πολιτική βούληση και αποφασιστικότητα.

Ίσως,η αποσπασματικότητα και το χαοτικό σύστημα των διαφόρων προνοιακών επιδομάτων να βόλευε κάποιους.

Σίγουρα, όμως η όποια προσπάθεια εξορθολογισμού προσέκρουε στην ανεπάρκεια του διοικητικού μηχανισμού να ξεχωρίσει – με αδιάβλητο, αντικειμενικό και αξιόπιστο τρόπο - ποιοι πραγματικά είναι οι δικαιούχοι.

Ποιοι έχουν την μεγαλύτερη ανάγκη στήριξης από την πολιτεία.

Σήμερα, όμως, τα πράγματα έχουν αλλάξει.

Υπάρχει και πολιτική βούληση και αποφασιστικότητα.

Υπάρχει και ένα εξελιγμένο σύστημα ηλεκτρονικής αποτύπωσης των πραγματικών εισοδημάτων και της περιουσίας των πολιτών, που δεν υπήρχε στο παρελθόν.

Υπάρχει μια πολύ πιο αποτελεσματική – σε σχέση με παλαιότερα - οικονομική και κοινωνική διοίκηση.

Υπάρχει η αναβαθμισμένη ΗΔΙΚΑ που θα αναλάβει σημαντικό μέρος όλης της διαχειριστικής προσπάθειας.

Δεν είναι, εξάλλου, τυχαίο ότι η υλοποίηση του μεγαλύτερου κοινωνικού προγράμματος του Υπουργείου Εργασίας - του ενιαίου επιδόματος στήριξης τέκνων - έγινε εφικτή με απόλυτα διαφανή, αντικειμενικό και ελεγχόμενο τρόπο, μέσω της ηλεκτρονικής υποβολής του ειδικού εντύπου Α21 και του ελέγχου των ΑΜΚΑ.

Υπ΄αυτή την έννοια, η εισαγωγή του θεσμού του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος στην Ελλάδα αποτελεί μια κατάκτηση και ένα επίτευγμα της συνολικής κυβερνητικής πολιτικής.

Της προόδου και του εξορθολογισμού που έχει συντελεστεί σταδιακά αυτά τα τελευταία χρόνια.

Ως αποτέλεσμα των οργανωμένων μεταρρυθμίσεων και του «νοικοκυρέματος» σε όλα τα επίπεδα.

Κυρίες και κύριοι,

Ξεκινάμε, λοιπόν, σήμερα την πιλοτική εφαρμογή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.

Επιλέχθηκαν δεκατρείς (13) Δήμοι της χώρας, ένας από κάθε Περιφέρεια, προκειμένου να εφαρμοστεί δοκιμαστικά και για έξι μήνες ο νέος αυτός θεσμός.

Η επιλογή δεν έγινε τυχαία.

Αντίθετα, χρησιμοποιήθηκαν κριτήρια επιλογής που έχουν να κάνουν με την κοινωνική και οικονομική κατάσταση κάθε Δήμου, την αντιπροσωπευτικότητά του σε επίπεδο Περιφέρειας και, κυρίως, τη δυνατότητα που μας παρέχει ώστε να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα για τη γενικευμένη εφαρμογή του θεσμού αμέσως μετά.

Συγκεκριμένα, οι 13 Δήμοι είναι οι εξής:

1.      Στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, ο Δήμος Δράμας

2.      Στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, ο Δήμος Έδεσσας

3.      Στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, ο Δήμος Γρεβενών

4.      Στην Περιφέρεια Ηπείρου, ο Δήμος Ιωαννίνων

5.      Στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, ο Δήμος Καρδίτσας

6.      Στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, ο Δήμος Λευκάδας

7.      Στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, ο Δήμος της Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου

8.      Στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, ο Δήμος Χαλκίδας

9.      Στην Περιφέρεια Αττικής, ο Δήμος Καλλιθέας

10.                      Στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, ο Δήμος Τρίπολης

11.                      Στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, ο Δήμος Σάμου

12.                      Στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, ο Δήμος Σύρου

13.                      Στην Περιφέρεια Κρήτης, ο Δήμος Μαλεβιζίου

Απο την πρώτη στιγμή σύμμαχοί μας στην προσπάθεια αυτή ήταν οι Δήμαρχοι, τα Δημοτικά Συμβούλια και φυσικά οι Περιφερειάρχες.

Τους καλούμε μαζί με τις τοπικές κοινωνίες να αγκαλιάσουν και να στηρίξουν το θεσμό του εγγυημένου κοινωνικού εισοδήματος.

Να συμμετάσχουν ενεργά στην υλοποίησή του, για να εξαχθούν χρήσιμα και αξιοποιήσιμα συμπεράσματα, ώστε να βελτιωθεί ο νέος αυτός θεσμός ακόμη περισσότερο.

Θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι οι παροχές του εγγυημένου κοινωνικού εισοδήματος δεν περιορίζονται απλώς σε ένα επίδομα.

Δεν είναι κάποιες ακόμη εισοδηματικές ενισχύσεις.

Αντίθετα, πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο «κοινωνικό πακέτο υπηρεσιών» που διασφαλίζει ότι κανένας πολίτης αυτής της χώρας δεν θα διολισθήσει στα όρια της ακραίας φτώχειας.

Θα υπάρχει καταρχήν οικονομική στήριξη για την εξασφάλιση ενός ανεκτού επιπέδου διαβίωσης.

Αλλά θα υπάρχει και ευρύτερη κοινωνική στήριξη, με την πρόσβαση σε μια μεγάλη γκάμα κοινωνικών υπηρεσιών και αγαθών και, κυρίως, συμμετοχή σε δράσεις ενεργοποίησης και επανένταξης στην αγορά εργασίας.

Δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στην ολοκληρωμένη παροχή υπηρεσιών κοινωνικής επανένταξης και ενεργοποίησης, γιατί θέλουμε αυτό το πρόγραμμα να αποτελεί μια πραγματική κοινωνική ασπίδα.

Και να αποφύγουμε φαινόμενα εγκλωβισμού και παθητικοποίησης που είχαν παρατηρηθεί σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, όπου κάποια σχήματα εγγυημένου εισοδήματος κινδύνευσαν να λειτουργήσουν ως «παγίδες φτώχειας».

Ένα άλλο σημείο στο οποίο θα ήθελα, επίσης, να δώσω έμφαση είναι ότι στην «ομπρέλλα» του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος θα ενταχθούν και οι ανασφάλιστοι υπερήλικες, οι οποίοι αποτελούν ίσως την πιο ευάλωτη κοινωνική ομάδα που έχει ανάγκη την προστασία μας.

Τα υπόλοιπα τεχνικά στοιχεία και οι παράμετροι υλοποίησης του προγράμματος αναλύονται εκτενέστερα στην υπουργική απόφαση που έχει εκδοθεί για αυτό το σκοπό και θα παρουσιαστούν από τον υφυπουργό κ. Κεγκέρογλου.

Επισημαίνω και πάλι ότι η πιλοτική εφαρμογή θα μας δώσει την δυνατότητα να δούμε κατά την υλοποίηση του προγράμματος ενδεχόμενες αδυναμίες και δύσκολα σημεία, έτσι ώστε αμέσως μετά να εφαρμοστεί πλέον σε όλη την Ελλάδα με μεγάλη αποτελεσματικότητα.

Γιατί όπως ανέφερα στην αρχή της εισήγησής μου, έχουμε την πεποίθηση και την πολιτική βούληση, ώστε το εγγυημένο κοινωνικό εισόδημα να αποτελέσει τον βασικότερο πυλώνα της κοινωνικής αλληλεγγύης στην Ελλάδα του αύριο.

Κυρίες και κύριοι,

Η εισαγωγή του θεσμού του εγγυημένου κοινωνικού εισοδήματος στην Ελλάδα αποτελεί μια μικρή «επανάσταση».

Μια από τις πολλές μικρές επαναστάσεις που έχουν συντελεστεί αυτά τα δύο χρόνια.

Είναι αλήθεια ότι αν η κρίση δεν είχε οδηγήσει το σύστημα κοινωνικής προστασίας στα όρια του, αναδεικνύοντας με τον πιο επώδυνο τρόπο τις χτυπητές αδυναμίες και μειονεξίες του,

ίσως να μην είχαμε ποτέ ξεκινήσει αυτή τη μεγάλη προσπάθεια για το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.

Θα μπορούσε δηλαδή να πει κανείς ότι εδώ έχουμε ένα παράδειγμα για το πως η κρίση γεννά ευκαιρίες.

Ευκαιρίες να δούμε ξανά από την αρχή τι έχουμε κάνει λάθος σε αυτή τη χώρα όλα αυτά τα χρόνια.

Πως είναι οργανωμένη η οικονομία μας, τι παράγουμε και πως, ποιοι είναι και πως δουλεύουν οι θεσμοί μας σε όλο το φάσμα της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής.

Να πάρουμε παραδείγματα από τις καλύτερες ευρωπαϊκές πρακτικές, να αντλήσουμε διδάγματα και απο τις δικές τους εμπειρίες.

Να ανανεώσουμε και να εμπλουτίσουμε τους θεσμούς μας.

Με δυο λόγια, να γίνουμε επιτέλους μια «κανονική» ευρωπαϊκή χώρα.

Εκεί ακριβώς στοχεύουν οι μεταρρυθμίσεις.

Και το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα αποτελεί τη πιο σημαντική και ελπιδοφόρα κοινωνική μεταρρύθμιση που έχει δει αυτός ο τόπος.

Μέσω αυτού του νέου θεσμού, υφαίνουμε ξανά,

αυτή τη φορά σε στέρεες βάσεις με όρους δικαιοσύνης και κοινωνικής ευαισθησίας,

με διαφάνεια, αποτελεσματικότητα και ορθή στόχευση,  έναν ισχυρό ιστό κοινωνικής προστασίας, μια κοινωνική ασπίδα για τους ευάλωτους συμπολίτες μας.  

Οικοδομούμε από την αρχή το κοινωνικό πρόσωπο της σύγχρονης Ελλάδας.

Έχοντας υπόψη ότι η κοινωνική συνοχή και ηρεμία είναι όχι μόνο αποτέλεσμα, αλλά και προϋπόθεση της αναπτυξιακής επανεκκίνησης της οικονομίας και της οριστικής εξόδου απο την κρίση.